ACID ACETIC là gì?
Acid acetic (hay acid ethanoic) là một chất lỏng không màu, có vị chua với công thức hóa học là CH3COOH. Đây là một loại axit yếu, yếu hơn so với các acid khác như HCl, HNO3, H2SO4 nhưng mạnh hơn H2CO3.
Acid acetic băng (Glacial acid acetic) là gì?
Acid acetic băng là acid acetic không chứa nước trong thành phần.
Gọi loại này là băng do nó đông đặc thành các tinh thể acid acetic rắn ở 16,7 độ C. Việc loại bỏ nước ra khỏi chất này làm giảm điểm nóng chảy của nó xuống 0,2 độ C.
Đặc điểm tính chất: có tính ăn mòn và có thể làm tổn thương da nếu tiếp xúc.
Giấm: là dung dịch của acid acetic và nước, thường hay gặp ở nồng độ từ 2-8% acid acetic. Việc gọi acid acetic là giấm xuất phát từ thói quen hằng ngày.
Sự khác biệt giữa acid acetic và acid acetic băng:
Đặc điểm so sánh |
Acid acetic |
Acid acetic băng |
Định nghĩa |
Loại axit tạo cho giấm có vị đặc trưng |
Dạng acid acetic đậm đặc nhất |
Hàm lượng nước |
Thường chứa hơn 1% nước |
Không chứa nước |
Tác hại |
Hầu như không gây hại |
Là chất gây ăn mòn nền cần thận trọng khi sử dụng |
Điều chế CH3COOH như thế nào?
Có thể điều chế acid acetic bằng những phương pháp sau:
1. Cacbonyl hóa metanol
-
Cho metanol phản ứng với cacbon monoxit theo phương trình:
CH3OH + CO → CH3COOH
2. Oxy hóa acetaldehyde
-
Acetaldehyde có thể bị oxy hóa bởi oxy trong không khí kết hợp với các chất xúc tác như sự có mặt của ion kim loại: mangan, coban và crom, peroxit để tạo thành CH3COOH
2CH3CHO + O2 → 2H3COOH
3. Oxy hóa etylen
Có thể điều chế acetaldehyde từ etilen theo phản ứng Wacker và thực hiện oxy hóa như đã nêu trên.
Trong thời gian gần đây, việc chuyển đổi etylen thành axit axetic có sự tham gia của chất xúc tác là kim loại palladium cùng sự hỗ trợ của acid heteropoly như acid tungstosilicic. Đây được xem là một phương pháp có thể cạnh tranh với cách sản xuất từ carbonyl hóa metanol cho các nhà máy nhỏ hơn (100-250 ngàn tấn/năm), tùy thuộc vào mức giá địa phương của etylen.
4. Lên men oxy hóa
CH3COOH ở dạng giấm đã được tạo thành từ các vi khuẩn acid acetic. Khi cung cấp đủ lượng oxy chúng có thể tạo ra giấm từ những thực phẩm sinh cồn khác nhau. Các loại được sử dụng như rượu vang, rượu táo, các loại ngũ cốc, mạch nha, gạo hay khoai tây lên men.
C2H5OH + O2 → CH3COOH + H2O
5. Lên men kỵ khí
-
Các loại vi khuẩn kỵ khí gồm cả các loại thuộc chi clostridium có khả năng chuyển đổi đường thành acid acetic một cách trực tiếp mà không cần phải qua bước trung gian (tạo ra etanol)
C6H12O6 → 3CH3COOH
Những ứng dụng quan trọng của acid acetic trong cuộc sống
1. Trong công nghiệp
-
Dùng trong sản xuất monome vinyl axetate – chất kết dính và sơn (chiếm khoảng 40%- 45 % sản lượng CH3COOH trên thế giới)
-
Làm dung môi hay chế tạo độ chua nhẹ
-
Đối với loại axit axetic có nồng độ 5-7% hay còn gọi là giấm ăn, là nguyên liệu được sử dụng rộng rãi trong công nghệ thực phẩm để chế biến đồ hộp, rau quả và gia vị
-
Dùng làm chất tẩy cặn vôi từ vòi nước, ấm đun nước
-
Ứng dụng trong ngành dệt nhuộm, cao su cùng hóa chất xi mạ
-
Sử dụng trong sản xuất cellulose acetate dùng cho phim ảnh và polyvinyl acetate gỗ keo.
-
Acid acetic băng được ứng dụng trong làm dung môi, sử dụng cho hóa phân tích giúp ước tính các chất có tính kiềm yếu như các amit hữu cơ hay trong phòng thí nghiệm lâm sàng để dung giải các hồng cầu và đếm bạch cầu.
2. Trong y học
-
Với tính kháng khuẩn, nó được dùng như một chất khử trùng khi ở nồng độ 1% pha loãng. Chúng cũng được sử dụng như một sản phẩm để giúp ngăn ngừa nhiễm trùng và tiêu diệt vi khuẩn.
-
Được chế phẩm thành thuốc dùng trong chống tiểu đường
3. Vai trò đối với con người (giấm có nồng độ từ 4-8% acid acetic)
-
Có tác dụng trong ức chế hoạt động thủy phân đường đôi thành đường đơn, giảm chứng tăng đường huyết sau khi ăn.
-
Khi giảm cân: chất pectin trong giấm giúp đào thải cholesterol trong cơ thể, hạn chế sự tích tụ của mỡ trong cơ thể và gan, đồng thời giảm lượng calo được đưa vào người mỗi ngày, từ đó giúp giảm mỡ và cân nặng cơ thể. Hiện nay, người ta thường sử dụng giấm táo để giảm cân một cách tự nhiên và đảm bảo an toàn.
-
Là liều thuốc hữu hiệu giúp chống lão hóa
-
Điều trị bệnh về thận và bàng quang: có đặc trưng là phản ứng với kim loại tạo thành muối trung hòa, do đó giúp làm tan sỏi trong thận. Tuy nhiên, cần sử dụng giấm một cách khoa học, hợp lý, tránh lạm dụng sẽ gây những ảnh hưởng không mong muốn khác.
Acid acetic có độc hại không?
Khi ở nồng độ cao hoặc ở dạng băng, acid acetic sẽ gây các phản ứng sinh lý sao nếu tiếp xúc với cơ thể:
-
Hơi của loại acid này sẽ gây kích ứng cho mũi, cổ họng và phổi, làm tổn thương nghiêm trọng đến các lớp lót của cơ quan mũi, thậm chí có thể khiến nạn nhân bị khó thở.
-
Khi nuốt phải chúng có thể gây ăn mòn vùng miệng, đường tiêu hóa, khiến nạn nhân có hiện tượng nôn mửa, tiêu chảy, trụy tuần hoàn, suy thận và nguy hiểm hơn là tử vong.
-
Nếu tiếp xúc với da sẽ gây kích ứng như đau, mụn nước, tấy đỏ, năng hơn là gây bỏng sau khi tiếp xúc vài phút.
Lưu ý khi sử dụng và bảo quản Acid Acetic
1. Khi sử dụng
-
Trang bị các dụng cụ bảo vệ như găng tay, mũ, quần áo dài tay,… khi sử dụng loại hóa chất này.
-
Mang thiết bị hô hấp thích hợp trong trường hợp sử dụng axit axetic trong một khu vực không được thông khí tốt.
-
Khi bị dây vào da hay mắt cần rửa ngay với nước sạch. Đảm bảo có hệ thống nước sạch ở gần khu vực làm việc để xử lý nếu sự cố xảy ra.
2. Trong bảo quản
-
Bảo quản ở nơi có mái che với nhiệt độ thích hợp và môi trường thông thoáng
-
Tránh để nơi có nhiệt độ quá cao hay dễ gây hỏa hoạn, cháy nổ. Giữ xa nguồn nhiệt, tia lửa hoặc ngọn lửa.
